Στόχος αυτού του κειμένου είναι να διαχωρίσει να διαχωρίσει τα διαφορετικά είδη άνοιας μεταξύ τους. Συνηθίζεται με τον όρο άνοια οι άνθρωποι να εννοούν τη Νόσο Alzheimer. Η τελευταία όμως αποτελεί έναν τύπο των ανοιών. Ενδεικτικά, κάποιοι τύποι άνοιας είναι η Νόσος του Alzheimer, η μετωποκροταφική άνοια, η αγγειακή άνοια, η άνοια που συνοδεύει τη Νόσο του Parkinson κτλ.
Η Νόσος του Alzheimer αποτελεί τον πιο συχνά εμφανιζόμενο τύπο άνοιας και το μεγαλύτερο ποσοστό των διαγνώσεων αφορά άτομα άνω των 65 ετών.Αποτελεί νευροεκφυλιστική νόσο με προϊούσα επιδείνωση με παρουσία καθολικής ατροφίας του εγκεφάλου, με υπεροχή αυτής στον κροταφικό, μετωπιαίο ή και βρεγματικό λοβό και σπανιότερα στον ινιακό λοβό.
Η σοβαρότητα των κλινικών συμπτωμάτων εξαρτάται από το στάδιο της ασθένειας. Μερικά από αυτά είναι:
- Διαταραχές της μνήμης
- Διαταραχές στον προσανατολισμό
- Διαταραχές του προφορικού λόγου
- Επιθετικότητα
- Ευερεθιστότητα
- Διαταραχές στη βάδιση
- Στερεοτυπίες
- Δυσκαμψία κτλ
Η μετωποκροταφική άνοια αποτελείται από τρεις βασικούς τύπους: την μετωποκροταφική άνοια (μετωπιαία παραλλαγή), την πρωτοπαθής προϊούσα (μη ευφράδη) αφασία και τη σημασιολογική άνοια. Το κύριο χαρακτηριστικό της μετωποκροταφικής άνοιας(μετωπιαίας παραλλαγής) είναι ότι οι ασθενείς εμφανίζουν ξαφνικά προβλήματα κοινωνικής συμπεριφοράς, με άρση αναστολών, ανησυχία, κοινωνικά μη αποδεκτή συμπεριφορά και μη αποδοτική υπεραπασχόληση με ένα έργο.Άλλοι ασθενείς εμφανίζουν απάθεια, αδράνεια, με πτωχή παραγωγή λόγου, ακράτεια ούρων και εικόνα καταθλιπτικού. Τέλος, μία τρίτη ομάδα ασθενών παρουσιάζει στερεοτυπίες, όπως στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, αλλά χωρίς άγχος.
Το κύριο χαρακτηριστικό της πρωτοπαθούς προϊούσας (μη ευφραδούς) αφασίας είναι η μειωμένη παραγωγή λόγου μέχρι την πλήρη αδυναμία ομιλίας. Η ανάγνωση και η γραφή, επίσης, βλάπτονται, αλλά η κατανόηση του λόγου διατηρείται. Στη σημασιολογική άνοια (ή κροταφικής παραλλαγής) πλήττεται η κατανόηση των λέξεων και του νοήματος αντικειμένου.
Η αγγειακή άνοια χαρακτηρίζεται από βλάβες που έχουν προκληθεί στον εγκέφαλο μετά από κάποιο ισχαιμικό ή αιμορραγικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο ή και σε ισχαιμικές- υποξικές αλλοιώσεις μετά από καρδιακή ανακοπή. Στις περισσότερες περιπτώσεις αγγειακής άνοιας, δεν υπάρχει επιδείνωση των συμπτωμάτων.
Στα βασικά κλινικά συμπτώματα της αγγειακής άνοιας συγκαταλέγονται:
- Αστάθεια και αδικαιολόγητες πτώσεις
- Διαταραχές βάδισης
- Πρώιμη εμφάνιση ακράτειας ούρων κτλ.
- Ψυχοκινητική επιβράδυνση, αβουλία, κατάθλιψη κτλ.
- Διαταραχή της προσοχής
- Διαταραχές μνήμης, κτλ.
Η άνοια στη Νόσο Parkinson παρουσιάζεται κυρίως με διαταραχή της προσοχής, διαταραχή της ενεργού μνήμης και δυσλειτουργία στην οπτικοχωρική αντίληψη.
Στα πρώιμα στάδια των ανοιών η διαφοροδιάγνωση είναι εύκολη και λόγω των καθαρών νευρολογικών και νευροψυχολογικών συμπτωμάτων, αλλά και των παθολογοανατομικών σημείων. Καθώς, όμως, οι άνοιες εξελίσσονται γίνεται πιο δύσκολη η διαφοροδιάγνωση τους ως προς τα νευροψυχολογικά συμπτώματα. Σημαντικό σημείο για τη διάγνωση των ανοιών αποτελεί η διακριση μεταξύ αρχόμενης άνοιας και ήπιας νοητικής έκπτωσης στην τρίτη ηλικία. Επίσης σημαντική είναι και η διάκριση μεταξύ αρχόμενης Alzheimer και κατάθλιψης, καθώς μπορεί στα αρχικά στάδια της πρώτης να εμφανίζονται καταθλιπτικά συμπτώματα.
Η νευροψυχολογική εκτίμηση αποτελεί μία από τις απαραίτητες εξετάσεις για την διάγνωση των ανοιών και παρέχει πληροφορίες σχετικά με το τύπο και τη σοβαρότητα των νευροψυχολογικών συμπτωμάτων. Επίσης, ο νευροψυχολόγος μπορεί να χρησιμοποιήσει εστιασμένα προγράμματα παρέμβασης για τη νοητική ενδυνάμωση του ανοϊκού ασθενούς.
Τέλος,είναι σημαντικό να παρέχεται ψυχολογική στήριξη και στον ίδιο τον ασθενή αλλά και στους φροντιστές, καθώς η εμφάνιση της άνοιας συνοδεύεται από αλλαγές στην καθημερινότητα και τη λειτουργικότητα των ατόμων που μπορεί να οδηγούν σε έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις.
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
Γεώργιος Μεντενόπουλος (1999). Η νόσος του Alzheimer. University Studio Press. Β΄ Έκδοση Αθήνα, 1999
Παπανικολάου Κ. Ανδρέας και συνεργάτες (2007).Οι αμνησίες (Μετάφραση-επιμέλεια: Καραμανλίδης Αζαρίας). Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης.
Παρασκευή Αθανασούλη